نوسانات برق یکی از مشکلات رایج در شبکه‌های توزیع برق است که میتواند به لوازم خانگی آسیب برساند. نوسانات برق به معنای تغییرات ناگهانی و غیرمنتظره در ولتاژ یا جریان برق است که میتواند به دلایل مختلفی از جمله خرابی‌های شبکه، رعد و برق، بارهای سنگین یا ناسازگار و یا خطاهای انسانی رخ دهد. نوسانات برق میتواند باعث شود لوازم خانگی مانند تلویزیون، یخچال، ماشین لباسشویی، کولر، مایکروویو و غیره دچار اختلال، کاهش عمر، خرابی یا حتی آتش سوزی شوند. برای محافظت از لوازم خانگی در برابر نوسانات برق، لازم است از راهکارهای مناسبی استفاده کرد.
هدف از این مقاله ارائه راهکارهایی برای محافظت از لوازم خانگی در برابر نوسانات برق است. در این مقاله، ابتدا علل و انواع نوسانات برق و اثرات آن بر لوازم خانگی را بررسی می‌کنیم. سپس، روش‌های مختلفی را برای جلوگیری از ورود نوسانات برق به لوازم خانگی معرفی می‌کنیم. این روش‌ها شامل استفاده از دستگاه‌های حفاظتی مانند فیوز، کلید حرارتی، بریکر، استابیلایزر، یو پی اس، فیلتر و سورج پروتکتور است. در انتها، نکاتی را برای انتخاب و نصب مناسب این دستگاه‌ها ارائه می‌دهیم و به برخی از مسائل مربوط به قیمت، کیفیت، ایمنی و تعمیر و نگهداری آنها می‌پردازیم.
نوسانات برق و عوارض آن
نوسانات برق میتواند به دو دسته اصلی تقسیم شود: نوسانات کوتاه مدت و نوسانات بلند مدت. نوسانات کوتاه مدت به مدت چند میلی ثانیه تا چند ثانیه اتفاق می‌افتد و معمولا به علت رعد و برق، خاموش و روشن شدن بارهای سنگین یا خطاهای انسانی ایجاد می‌شود. نوسانات کوتاه مدت میتواند شامل افت ولتاژ (براون آوت)، افزایش ولتاژ (سرژ)، قطع و وصل ناگهانی برق (بلک آوت) یا تغییر فاز برق باشد. نوسانات بلند مدت به مدت چند دقیقه تا چند ساعت اتفاق می‌افتد و معمولا به علت خرابی‌های شبکه، تغییرات در تقاضای برق یا تغییرات در منابع تولید برق ایجاد می‌شود. نوسانات بلند مدت میتواند شامل افت یا افزایش مداوم ولتاژ یا جریان برق باشد.
نوسانات برق میتواند اثرات مخربی بر لوازم خانگی داشته باشد. برخی از این اثرات عبارتند از:
– اختلال در عملکرد لوازم خانگی: نوسانات برق باعث عملکرد نادرست یا ناپایدار لوازم خانگی می‌شود. برای مثال، تلویزیون ممکن است تصویر یا صدا را از دست بدهد، یخچال ممکن است دمای مناسب را حفظ نکند، ماشین ظرفشویی بوش ممکن است برنامه شستشو را تغییر دهد یا متوقف شود و غیره.
– کاهش عمر لوازم خانگی: نوسانات برق باعث ساییده شدن یا خرابی قطعات الکترونیکی یا الکتریکی لوازم خانگی شوند. برای مثال، مقاومت‌ها، خازن‌ها، ترانزیستورها، دیودها، رله‌ها، موتورها و غیره ممکن است دچار اتلاف حرارتی، اشتعال، اتصال کوتاه یا از کار افتادن شوند.
– خرابی لوازم خانگی: نوسانات برق میتواند باعث شود لوازم خانگی به طور کامل از کار بیفتند و قابل تعمیر نباشند. برای مثال، تلویزیون ممکن است دچار آسیب جدی در برد الکترونیکی شود، یخچال ممکن است دچار نشت گاز شود، ماشین لباسشویی ممکن است دچار آب شدن یا ترکیدگی شود و غیره.
– آتش سوزی: نوسانات برق میتواند باعث شود لوازم خانگی دچار اشتعال یا انفجار شوند و آتش سوزی ایجاد کنند. برای مثال، تلویزیون ممکن است دچار شعله ور شدن در داخل یا خارج شود، یخچال ممکن است دچار انفجار گاز شود، ماشین لباسشویی ممکن است دچار اشتعال در سیم کشی یا لوله ها شود و غیره.
علائم وجود نوسان برق چیست؟
بعضی از علائم وجود نوسان برق می‌توانند به شرح زیر باشند:
- چشمک زدن یا خاموش و روشن شدن نورهای الکتریکی
- صدای بوق یا زنگ دستگاه‌های الکتریکی
- کاهش یا افزایش سرعت موتورهای الکتریکی
- خاموش شدن یا ریست شدن دستگاه‌های الکترونیکی
- گرم شدن یا آتش گرفتن سیم‌ها یا پریزهای برق
- از دست دادن اطلاعات یا خراب شدن فایل‌ها در کامپیوتر یا حافظه‌های دیجیتال
نکات کلیدی برای محافظت از لوازم خانگی در برابر نوسان و قطعی برق
نوسان و قطعی برق میتواند برای لوازم خانگی شما خطرناک باشد و باعث خرابی یا آسیب آنها شود. برای محافظت از لوازم خانگی در برابر نوسان و قطعی برق، می‌توانید از نکات زیر پیروی کنید:
– از استفاده از لوازم خانگی در زمان رعد و برق خودداری کنید. اگر ممکن است، لوازم خانگی را از پریز برق جدا کنید تا از احتمال صاعقه زدن آنها جلوگیری کنید.
– از استفاده از لوازم خانگی که بار زیادی روی شبکه برق ایجاد می‌کنند، مانند اتو، ماکروفر، سشوار و غیره، در زمانی که بار برق بالا است، خودداری کنید. این کار میتواند از افت و خیز ولتاژ و جریان برق جلوگیری کند.
– از دستگاه‌های محافظ برق مانند فیوز، کلید حفاظتی، کلید اتوماتیک، رگولاتور ولتاژ و منبع تغذیه بدون وقفه (UPS) برای محافظت از لوازم خانگی استفاده کنید. این دستگاه‌ها می‌توانند از ورود ولتاژ یا جریان بیش از حد یا کمتر از حد به لوازم خانگی جلوگیری کنند و در صورت قطع برق، برق مورد نیاز را تامین کنند.
– از نصب یک سیستم انرژی خورشیدی یا بادی برای تولید برق مستقل و پایدار برای لوازم خانگی خود فکر کنید. این سیستم‌ها می‌توانند شما را از وابستگی به شبکه برق عمومی رها کنند و از اثرات نوسان و قطعی برق بر لوازم خانگی شما کاسته کنند.
– از نگهداری لوازم خانگی در محیط‌های خشک، خنک و تهویه شده اطمینان حاصل کنید. این کار میتواند از خرابی لوازم خانگی به دلیل گرم شدن، تر شدن یا گرد و غبار جلوگیری کند.
– از تعمیر و نگهداری منظم لوازم خانگی خود اهمیت بدهید. اگر لوازم خانگی شما نشانه‌هایی از خرابی یا عملکرد نادرست دارند، آنها را به یک تعمیرکار متخصص ببرید یا با گارانتی تعویض کنید. این کار میتواند از بدتر شدن مشکلات و ایجاد خطرات بیشتر جلوگیری کند.
– از آموزش خود و خانواده خود در مورد روش‌های ایمنی در برابر نوسان و قطعی برق مطمئن شوید. اگر در مواقع اضطراری با نوسان یا قطعی برق مواجه شدید، بدانید که چه کارهایی باید انجام دهید و چه کارهایی را باید اجتناب کنید. برای مثال، از نزدیک شدن به سیم‌های برق شکسته یا آتش گرفته، از استفاده از شمع یا چراغ روغنی برای روشنایی، از باز کردن یخچال فریزر بوش بیش از حد و غیره خودداری کنید.
چگونه لوازم خانگی خود را در برابر نوسانات برق محافظت کنیم؟
برای محافظت از لوازم خانگی در برابر نوسانات برق، لازم است از روش‌های مناسبی استفاده کرد. این روش‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: روش‌های پیشگیرانه و روش‌های درمانی. روش‌های پیشگیرانه به معنای جلوگیری از ورود نوسانات برق به لوازم خانگی است. روش‌های درمانی به معنای رفع اثرات نوسانات برق بعد از ورود آن به لوازم خانگی است. در ادامه، به بررسی این دو دسته روش می‌پردازیم.
روش‌های پیشگیرانه
روش‌های پیشگیرانه شامل استفاده از دستگاه‌های حفاظتی مانند فیوز، کلید حرارتی، بریکر، استابیلایزر، یو پی اس، فیلتر و سورج پروتکتور است. این دستگاه‌ها با تشخیص نوسانات برق و قطع یا تنظیم ولتاژ یا جریان برق، مانع از رسیدن آن به لوازم خانگی می‌شوند. در ادامه، به توضیح این دستگاه‌ها می‌پردازیم.
فیوز
فیوز یک قطعه الکتریکی است که در مسیر برق قرار می‌گیرد و در صورت افزایش جریان برق بیش از حد مجاز، دچار اتصال کوتاه می‌شود و برق را قطع می‌کند. فیوز معمولا از سیم یا فلزی نازک ساخته شده است که در داخل یک لوله شیشه‌ای یا سرامیکی قرار دارد. فیوز یک بار مصرف است و بعد از اتصال کوتاه، باید تعویض شود. فیوز میتواند از لوازم خانگی در برابر افزایش جریان برق ناشی از سرژ یا اتصال کوتاه محافظت کند. برای انتخاب فیوز مناسب، باید به مقدار جریان مجاز و نوع فیوز توجه کرد. مقدار جریان مجاز باید کمی بیشتر از جریان مصرفی لوازم خانگی باشد.
کلید حرارتی
برای انتخاب کلید حرارتی مناسب، باید به مقدار دمای مجاز و نوع کلید حرارتی توجه کرد. مقدار دمای مجاز باید کمی کمتر از دمای حداکثری قطعات لوازم خانگی باشد. نوع کلید حرارتی میتواند کلید حرارتی خود بازگشتی (self-resetting thermal switch) یا کلید حرارتی دستی بازگشتی (manual-resetting thermal switch) باشد. کلید حرارتی خود بازگشتی در صورت رسیدن به دمای مجاز، برق را قطع می‌کند و در صورت کاهش دما به حالت اولیه برمی‌گردد. کلید حرارتی دستی بازگشتی در صورت رسیدن به دمای مجاز، برق را قطع می‌کند و برای بازگشت به حالت اولیه، نیاز به فشار دادن یک دکمه دارد.
بریکر
بریکر معمولا از یک سوئیچ، یک سیم پیچ، یک قطب مغناطیسی و یک قطب حرارتی تشکیل شده است. سوئیچ میتواند به صورت دستی یا خودکار کنترل شود. سیم پیچ با عبور جریان برق، یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌کند که باعث جذب قطب مغناطیسی می‌شود. قطب مغناطیسی با جذب شدن، سوئیچ را قطع می‌کند. قطب حرارتی با افزایش حرارت، یک قطعه فلزی را خم می‌کند که باعث قطع سوئیچ می‌شود. نوع بریکر میتواند بریکر مغناطیسی (magnetic breaker) یا بریکر حرارتی (thermal breaker) باشد. بریکر مغناطیسی فقط به جریان برق حساس است و در مقابل سرژ و اتصال کوتاه عمل می‌کند.
به عنوان یک مثال، اگر شما یک ماشین لباسشویی بوش دارید، می‌توانید از یک بریکر تک قطبی با ظرفیت 10 آمپر و یک یو پی اس الکترونیکی با زمان بک آپ 15 دقیقه برای محافظت از آن استفاده کنید. این دو دستگاه می‌توانند از ماشین لباسشویی شما در برابر افزایش جریان یا ولتاژ یا قطع برق محافظت کنند و از خرابی یا اختلال در عملکرد آن جلوگیری کنند. برای خرید و نصب این دستگاه‌ها، می‌توانید به لوازم خانگی بوش مراجعه کنید.
استابیلایزر
استابیلایزر میتواند از لوازم خانگی در برابر افت یا افزایش ولتاژ ناشی از براون آوت، سرژ، خرابی شبکه یا تغییرات در تقاضای برق محافظت کند. برای انتخاب استابیلایزر مناسب، باید به مقدار ولتاژ ورودی، مقدار ولتاژ خروجی، ظرفیت بار و نوع استابیلایزر توجه کرد. مقدار ولتاژ ورودی باید با محدوده ولتاژ شبکه مطابقت داشته باشد. مقدار ولتاژ خروجی باید با مقدار ولتاژ مورد نیاز لوازم خانگی مطابقت داشته باشد. ظرفیت بار باید بیشتر از جریان مصرفی لوازم خانگی باشد.
یو پی اس
یو پی اس معمولا از یک باتری، یک شارژر، یک حسگر ولتاژ و یک مبدل ولتاژ تشکیل شده است. باتری یک منبع انرژی شیمیایی است که با تبدیل انرژی شیمیایی به انرژی الکتریکی، جریان برق را تولید می‌کند. شارژر یک قطعه الکترونیکی است که با تبدیل ولتاژ شبکه به ولتاژ مناسب باتری، باتری را شارژ می‌کند. حسگر ولتاژ مقدار ولتاژ شبکه را اندازه گیری می‌کند و به مبدل ولتاژ اطلاع می‌دهد. مبدل ولتاژ یک قطعه الکترونیکی است که با تبدیل ولتاژ باتری به ولتاژ مورد نیاز لوازم خانگی، برق را تامین می‌کند.
چه چیزی باعث افزایش برق می‌شود؟
افزایش برق یا افزایش ولتاژ زمانی رخ می‌دهد که ولتاژ شبکه برق بیش از حد معمول افزایش یابد. این میتواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد، اما برخی از عوامل رایج عبارتند از:
– رعد و برق: زمانی که صاعقه به خطوط برق یا تجهیزات برقی بخورد، میتواند باعث ایجاد جریان الکتریکی بسیار بالا و ناگهانی شود که ولتاژ را افزایش دهد.
– تغییرات بار: زمانی که بارهای بزرگی مانند کارخانه‌ها یا پمپ‌های آب به صورت ناگهانی روشن یا خاموش شوند، می‌توانند باعث ایجاد ناهماهنگی بین تقاضا و تولید برق شوند و ولتاژ را تغییر دهند.
– درختان: زمانی که شاخه‌ها یا برگ‌های درختان به خطوط برق بخورند یا روی آنها بیفتند، می‌توانند باعث ایجاد اتصال کوتاه یا قطعی برق شوند و ولتاژ را نوسان دهند.
– سیم کشی معیوب یا آسیب دیده: زمانی که سیم‌های برق فرسوده، شکسته، گرفته یا جویده شده باشند، می‌توانند باعث افزایش مقاومت الکتریکی شوند و ولتاژ را کاهش دهند. این کاهش ولتاژ ممکن است باعث افزایش جریان و گرمای بیش از حد شود که میتواند باعث افزایش ولتاژ در قسمت‌های دیگر شبکه برق شود.
راهکارهای جلوگیری از افزایش برق
برای جلوگیری از افزایش برق، می‌توان از راهکارهای زیر استفاده کرد:
– استفاده از محافظ برق: محافظ برق دستگاه‌هایی هستند که در صورت افزایش ولتاژ بیش از حد، جریان برق را قطع می‌کنند و از آسیب رسیدن به لوازم خانگی و تجهیزات برقی جلوگیری می‌کنند. این دستگاه‌ها می‌توانند از نوع فیوز، کلید حفاظتی، کلید اتوماتیک، رگولاتور ولتاژ و منبع تغذیه بدون وقفه (UPS) باشند.
– استفاده از سیستم‌های تولید برق مستقل: سیستم‌های تولید برق مستقل دستگاه‌هایی هستند که از منابع انرژی تجدید پذیر مانند خورشید، باد، آب و زیست توده برای تولید برق استفاده می‌کنند. این سیستم‌ها می‌توانند شما را از وابستگی به شبکه برق عمومی رها کنند و از اثرات افزایش برق بر لوازم خانگی و تجهیزات برقی شما کاسته کنند.
– رعایت اصول ایمنی برق: رعایت اصول ایمنی برق میتواند از بروز افزایش برق و آسیب‌های ناشی از آن جلوگیری کند. برخی از این اصول عبارتند از:
- از استفاده از لوازم خانگی در زمان رعد و برق خودداری کنید.
- از استفاده از لوازم خانگی که بار زیادی روی شبکه برق ایجاد می‌کنند، مانند اتو، ماکروفر، سشوار و غیره، در زمانی که بار برق بالا است، خودداری کنید.
- از نصب یک سیستم ارتینگ مناسب برای اتصال زمین شبکه برق به یک نقطه ایمن اطمینان حاصل کنید.
- از تعمیر و نگهداری منظم سیم کشی و تجهیزات برقی خود اهمیت بدهید.
سخن آخر
در این مقاله، به بررسی علل و انواع نوسانات برق و اثرات آن بر لوازم خانگی پرداختیم. همچنین، راهکارهایی برای محافظت از لوازم خانگی در برابر نوسانات برق را معرفی کردیم. این راهکارها شامل استفاده از دستگاه‌های حفاظتی مانند فیوز، کلید حرارتی، بریکر، استابیلایزر، یو پی اس، فیلتر و سورج پروتکتور بود. این دستگاه‌ها با تشخیص و جلوگیری از ورود نوسانات برق به لوازم خانگی، می‌توانند از اختلال، کاهش عمر، خرابی یا آتش سوزی لوازم خانگی جلوگیری کنند. برای انتخاب و نصب مناسب این دستگاه‌ها، باید به مقدار ولتاژ یا جریان یا حرارت مجاز، نوع و تعداد قطب های دستگاه، ظرفیت بار، زمان بک آپ، قیمت، کیفیت، ایمنی و تعمیر و نگهداری آنها توجه کرد.
سوالات متداول
نوسانات برق میتواند باعث شود ولتاژ یا جریان یا حرارت برق از حد مجاز خارج شود و قطعات الکترونیکی یا الکتریکی لوازم خانگی را خراب کند.
بستگی به نوع و میزان نوسانات برق و نوع و تعداد لوازم خانگی دارد؛ اما به طور کلی، می‌توانید از دستگاه‌های حفاظتی مانند فیوز، کلید حرارتی، بریکر، استابیلایزر، یو پی اس، فیلتر و سورج پروتکتور استفاده کنید.
برای انتخاب دستگاه حفاظتی مناسب، باید به مقدار ولتاژ یا جریان یا حرارت مجاز، نوع و تعداد قطب های دستگاه، ظرفیت بار، زمان بک آپ، قیمت، کیفیت، ایمنی و تعمیر و نگهداری آنها توجه کنید. برای نصب دستگاه حفاظتی، باید از یک متخصص مجرب و مجاز استفاده کنید و دستورالعمل‌های سازنده را دنبال کنید.
